Tiến sĩ tâm lý học nổi tiếng John Bradshaw từng nói: “Đứa trẻ bên trong của mỗi người cần phải được chăm sóc, yêu thương và chữa lành. Đó chính là chìa khóa giải phóng cho một cuộc đời hạnh phúc, khỏe mạnh.” Đứa trẻ bên trong có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tâm lý, cảm xúc và cả cách hành xử của mỗi cá nhân khi trưởng thành. Hiểu và quan tâm đến phần này trong con người bạn sẽ giúp bạn phát triển lành mạnh và hoàn thiện hơn.
I. Đứa trẻ bên trong là gì?
Theo tiến sĩ tâm lý học nổi tiếng người Mỹ, Margaret Paul, “Đứa trẻ bên trong (inner child) là một phần tâm hồn bạn, mang trong mình những trải nghiệm, cảm xúc, kỷ niệm thuở ấu thơ cả tích cực lẫn tiêu cực.” Đó chính là phần non nớt, trong sáng, ngây thơ mà mỗi người đều có, thường bộc lộ qua những nhu cầu cơ bản như được yêu thương, chăm sóc, lắng nghe, đồng cảm. Song, phần này cũng dễ bị tổn thương trước những biến cố và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển nhân cách sau này.
Tiến sĩ tâm lý Lucia Capacchione, tác giả cuốn “Recovery of Your Inner Child” cũng giải thích: “Đứa trẻ bên trong là phần bạn mang theo từ khi còn bé, chứa đựng mọi trải nghiệm và cảm xúc trong quá khứ. Hiểu và chữa lành phần này chính là bước đầu tiên thiết yếu để trở nên toàn vẹn.” Do đó, việc nhận diện và gắn kết với đứa trẻ bên trong được xem là chìa khóa để kiến tạo một tâm hồn khỏe mạnh.
II. Nguyên nhân hình thành đứa trẻ bên trong bị tổn thương
Đứa trẻ bên trong bị tổn thương có thể do nhiều nguyên nhân, nhưng thường bắt nguồn từ những sang chấn tâm lý thời thơ ấu. Theo Hiệp hội Tâm lý Mỹ (APA), các nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Bị lạm dụng: Việc bị bạo hành về thể xác, tinh thần hay tình dục khiến trẻ hình thành nên niềm tin tiêu cực về bản thân và thế giới xung quanh.
- Bị bỏ bê, thiếu quan tâm: Khi nhu cầu tình cảm bị phớt lờ, đứa trẻ sẽ cảm thấy bơ vơ, cô độc. Điều này có thể dẫn đến rối loạn kiểm soát cảm xúc sau này.
- Bị chỉ trích, so sánh: Lời nói tiêu cực, gây áp lực từ người lớn có thể khiến trẻ hình thành tính tự ti, mặc cảm suốt đời.
- Mất mát, ly biệt: Những biến cố như mất người thân, chia ly gia đình để lại vết thương lớn trong lòng trẻ, là trở ngại trong việc tin tưởng, gắn kết về sau.
- Môi trường bất an: Lớn lên giữa những xung đột, thiếu hụt tạo cảm giác bất ổn, ức chế trong tâm hồn non nớt.
- Áp lực học tập, thành tích: Kỳ vọng cao từ gia đình, xã hội đè nặng, dễ khiến trẻ luôn cảm thấy không đủ tốt, sống thiếu tự tin.
Các trải nghiệm khó khăn thời thơ ấu ấy tưởng đã qua đi, nhưng vẫn bám rễ sâu trong tiềm thức. Nếu không được chữa lành, chúng sẽ chi phối đến cảm xúc, suy nghĩ và hành vi khi lớn lên. Nhận biết chúng là bước đầu để hàn gắn những tổn thương từ bé.
III. Những biểu hiện của đứa trẻ bên trong bị thương tổn
Theo nghiên cứu của Psychology Today, có một số dấu hiệu cho thấy đứa trẻ bên trong bạn có thể đang chịu tổn thương:
Mặc cảm tự ti, thiếu tự tin
- Cảm thấy bản thân vô giá trị, không xứng đáng
- Nói xấu, đánh giá tiêu cực về chính mình
- Lo lắng quá mức về sai lầm, khuyết điểm
Luôn cảm thấy cô độc
- Khó tin tưởng, dựa dẫm vào người khác
- Cảm giác bơ vơ, lẻ loi
- Dễ cảm thấy bị bỏ rơi, phản bội
Lo âu, căng thẳng và dễ sợ hãi
- Thường xuyên bất an, lo lắng
- Dễ bị kích động dù với chuyện nhỏ
- Sợ thất bại, sợ bị từ chối, rụt rè
Thiếu ranh giới cá nhân
- Khó nói không, dễ để người khác lợi dụng
- Coi thường nhu cầu, cảm xúc của bản thân
- Hi sinh thái quá, quá quan tâm người khác
Luôn tìm kiếm sự chấp thuận
- Sẵn sàng làm mọi thứ để được mọi người công nhận
- Phụ thuộc vào đánh giá từ bên ngoài
Khó kiểm soát cảm xúc
- Dễ nóng giận, tức tối
- Tính khí thất thường, bùng nổ
- Đôi khi cảm xúc tiêu cực trỗi dậy
Khả năng đối phó với khó khăn kém
- Khó đương đầu, vượt qua thử thách
- Thiếu chiến lược và kỹ năng ứng phó
- Dễ bỏ cuộc, tránh né vấn đề
IV. Tầm quan trọng của việc chữa lành đứa trẻ bên trong
Nếu những tổn thương từ thời thơ ấu không được hàn gắn, nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống trưởng thành. Vì vậy, việc chữa lành đứa trẻ bên trong là vô cùng cần thiết. Theo chuyên gia tâm lý Anna Runkle, chăm sóc nó sẽ giúp bạn:
Cải thiện sức khỏe tâm lý và cảm xúc
- Giảm stress, lo âu, trầm cảm
- Tăng cảm nhận tích cực, hạnh phúc
- Sống lành mạnh, cân bằng hơn
Thay đổi nhận thức và hành vi
- Giảm sự tự phê bình, đổ lỗi cho bản thân
- Tạo dựng sự tự tin, lòng tự trọng
- Năng lực ra quyết định tốt hơn
Xây dựng các mối quan hệ lành mạnh
- Cải thiện kỹ năng giao tiếp
- Tạo dựng các ranh giới cá nhân tốt
- Khả năng kết nối và thấu hiểu sâu sắc hơn
Sống đúng với bản thân, có mục đích
- Lắng nghe cảm xúc nhu cầu nội tâm
- Sống trung thực, chân thật với mình
- Tìm thấy mục đích, ý nghĩa cuộc đời
Yêu thương, chấp nhận và tha thứ
- Tự yêu thương chăm sóc bản thân
- Chấp nhận quá khứ, hòa giải với nỗi đau
- Sẵn sàng tha thứ, vượt qua chính mình
V. 7 cách chữa lành đứa trẻ bên trong hiệu quả
Chữa lành đứa trẻ bên trong là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và quyết tâm. Dưới đây là 7 phương pháp đang được áp dụng rộng rãi nhất:
1. Thiền và chánh niệm
Thực hành thiền và chánh niệm giúp ta lắng nghe, kết nối sâu sắc hơn với cảm xúc và nhu cầu nội tâm. Khi ý thức được chúng, ta sẽ biết cách chăm sóc mình tốt hơn.
2. Trò chuyện, viết thư cho đứa trẻ bên trong
Hãy tưởng tượng bạn đang nói chuyện, an ủi đứa trẻ trong mình. Bày tỏ tình yêu thương, động viên và cam kết chăm sóc nó. Viết ra những điều ấy để chữa lành những tổn thương.
3. Làm những điều mình thích thời bé
Thử làm lại những điều ta từng thích hồi bé như vẽ tranh, trồng cây, chơi búp bê…Hoạt động này khơi gợi niềm vui và tạo ra những trải nghiệm mới tích cực.
Chăm sóc sức khỏe tinh thần và thể chất
4. Thiết lập những thói quen tốt
Thiết lập thói quen chăm sóc sức khỏe như tập thể dục, ăn uống lành mạnh, dành thời gian nghỉ ngơi, làm điều mình thích. Yêu thương bản thân là yêu thương đứa trẻ bên trong.
5. Lắng nghe, chấp nhận cảm xúc
Cho phép mình trải nghiệm mọi cảm xúc một cách trọn vẹn. Đừng tự phán xét, chỉ trích bản thân. Hãy chấp nhận và biết ơn chúng vì đây là cách để bạn hiểu và bày tỏ mình hơn.
6. Chia sẻ câu chuyện với người tin tưởng
Tâm sự với những người thân thiết, tin tưởng về hành trình chữa lành. Cảm giác thấu hiểu và đồng cảm sẽ khiến bạn nhận ra mình không đơn độc.
7. Tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp
Đối với những tổn thương sâu sắc, việc tìm đến bác sĩ tâm lý, chuyên gia trị liệu là điều cần thiết. Họ sẽ đồng hành và hỗ trợ bạn vượt qua quá trình này.
VI. Tổng kết
Đứa trẻ bên trong là một phần tâm hồn quan trọng của mỗi người. Hiểu và chữa lành nó chính là chìa khóa để tạo dựng một đời sống khỏe mạnh, lành mạnh và hạnh phúc. Hãy kiên trì thực hành những phương pháp được chia sẻ, từ từ nhận thức, chấp nhận và yêu thương bản thân mình nhiều hơn. Con đường này đôi khi có chông gai, nhưng đích đến cuối cùng là một phiên bản hoàn thiện và trọn vẹn của chính bạn. Vậy nên đừng chần chờ hành động ngay từ hôm nay nhé!
